شرکت نگین سبز پویش عسلویه

چرخه زندگی و پراکنش جغرافیایی سوسک حنایی خرما

نام علمی: Rhynchophorus ferrugineus Olivier (Coleoptera: Curculionidae)

چرخه زندگی و پراکنش جغرافیایی سوسک حنایی خرما

سوسک حنایی خرما که با نام سوسک خرطومی حنایی نیز شناخته می شود، آفت بسیار خطرناک نخل است. قدرت تخریب این آفت به حدی است که در صورت ورود به مناطق جغرافیایی جدید می تواند اثرات اقتصادی، زیست محیطی و اجتماعی قابل توجهی داشته باشد.

نام علمی: Rhynchophorus ferrugineus Olivier (Coleoptera: Curculionidae)

نام انگلیسی: Red Palm Weevil

سوسک حنایی خرما

این سوسک راسته Coleoptera مهمترین آفت نخل خرما (Phoenix dactylifera) در جهان و آفت جدی نارگیل Cocos nucifera است. این سوسک مخرب، بومی جنوب آسیا و ملانزی (Melanesia) است. اما از دهه ۱۹۸۰ به سرعت محدوده جغرافیایی خود را به سمت غرب گسترش داده است. در سال ۱۹۸۵ میلادی ابتدا در عربستان سعودی و امارات متحده عربی رسید و سپس در سراسر خاورمیانه گسترش یافت. سوسک حنایی خرما از سال ۱۹۹۴ در اسپانیا و سایر کشورهای حوزه مدیترانه جایی که دو گونه اصلی نخل وجود دارد، شناسایی شد.

سوسک سرخرطومی حنایی به نخل خرما (Phoenix Dactylifera) و نخل جزیره قناری (Phoenix canariensis)، که گونه‌های اصلی زراعی و زینتی هستند، حمله می کند. گزارش هایی از حمله سوسک حنایی خرما به چندین نخل زینتی دیگر مانند نخل چوسان (Trachycarpus fortunei) وجود دارد. شدت خسارت سوسک حنایی در منطقه مدیترانه به حدی شدید بود که کمیسیون اروپا اقدامات اضطراری برای جلوگیری از گسترش بیشتر سوسک R. ferrugineus را معرفی کرده است.

پراکنش جغرافیایی

سوسک حنایی در اکثر کشورهایی که نخل خرما یا نخل زینتی وجود دارد، گزارش شده است، اما می توان پراکندگی آن را بر اساس گزارش های بیشترین خسارت به شکل زیر بیان کرد:

جنوب شرق آسیا: تایلند، تایوان، کامبوج، فیلیپین، لائوس، میانمار، اندونزی و مالزی

شرق آسیا: چین و ژاپن

اقیانوسیه : ملانزی، استرالیا، پاپوآ گینه نو، جزایر سلیمان، وانواتو، ساموآی غربی.

اروپا: آلبانی، کرواسی، قبرس، فرانسه، یونان، ایتالیا، مالت، پرتغال، اسلوونی، اسپانیا، گرجستان

غرب آسیا: عربستان، امارات، عراق، کویت، یمن، قطر، عمان، ایران، اردن، سوریه، ترکیه، لبنان، بحرین و اسرائیل

جنوب آسیا: هند، پاکستان، بنگلادش و سریلانکا

شمال آفریقا: تونس، مصر، مراکش، لیبی و الجزایر

حوزه دریای کارائیب: آروبا، کوراسائو و جزایر آنتیل هلند

آمریکای مرکزی: ایالات متحده آمریکا، مکزیک

چرخه زندگی سوسک حنایی خرما

سوسک حنایی خرما همانند بسیاری دیگر از هم جنسان خودش دارای چهار مرحله اصلی زندگی شامل تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ است. طول عمر سوسک بالغ حنایی حداکثر ۳ ماه است. اما در همین زمان چندین چرخه جفت گیری و تخم ریزی را انجام می دهد.

تخم

تخم ها به صورت جداگانه توسط سرخرطومی ماده در سوراخ های جداگانه حفر شده قرار داده می شود. پوزه یا منقاره سوسک وسیله تخم گذاری آن به حساب می آید. تخم سوسک حنایی سفید مایل به کرم، براق و مستطیلی با اندازه متوسط ۲.۶۲ � ۱.۱۲ میلی متر است. (Menon & Pandalai, 1960

لارو

قبل از بیرون آمدن لارو از تخم، قطعات دهانی لارو را می توان از طریق پوسته تخم مشاهده کرد. شکستن تخم و بیرون آمدن لارو بسته به میانگین دما بین ۳ تا چند روز پس از تخم گذاری اتفاق می افتد. لاروها سفید مایل به کرم، بدون پا و گلابی شکل هستند. اندازه آن ها تا ۵۰ میلی متر طول و ۲۰ میلی متر عرض با سر و بدن قهوه ای متشکل از ۱۳ بخش است.کپسول سر لارو قهوه‌ای مایل به قرمز تا قهوه‌ای مایل به سیاه با قسمت‌های دهانی به شدت کیتین شده است. بسته به رژیم غذایی و دمای غالب، رشد لارو ممکن است از ۲۴ تا ۱۲۸ روز طول بکشد

تعداد سن لاروی بسته به جیره یا گیاه میزبان متفاوت است. به عنوان مثال، مارتین و کابلو (۲۰۰۶) ۱۷ سن این سوسک را مشاهده کردند، در حالی که نیرولا (۱۹۵۶) زمانی که آفت با رژیم غذایی مریدیک تغذیه شد، ۳ سن را توصیف کرد. از سوی دیگر، Dembilio & Jacas (2011) گزارش دادند که لاروهای این آفت در مجموع ۱۳ سن را در نخل های زنده P. canariensis تکمیل کردند. لاروهای تازه ظاهر شده با سوراخ کردن بافت های نخل و ساختن تونل ها به نخل وارد می شوند، یعنی جایی که بیشترین آسیب به درخت وارد می شود.

در طی هر پوست اندازی لاروهای جوان تمایل دارند از بافت های نرم موجود در اطراف مریستم های آپیکال تغذیه کنند. سپس لاروهای بالغ به سمت حاشیه تنه یا طوقه حرکت می کنند و پیله ای را تشکیل می دهند که در الیاف نخل پیچیده شده است.

شفیره

سه روز طول می کشد تا سوسک حنایی از مرحله لاروی به پیش شفیره تبدیل شود. (Viado & Bigornia, 1949). سپس پیش شفیره ها در داخل پیله به شفیره تبدیل می شوند (Murphy & Briscoe, 1999). اندازه شفیره ها به طور متوسط ۸۰ � ۳۵ میلی متر است (Murphy & Briscoe, 1999). شفیره ها در ابتدا کرم رنگ بوده و سپس به رنگ قهوه ای در می آیند. سطح شفیره ها به شکل شبکه ای، تا حد زیادی شیاردار با سطح براق است. محدوده دوره رشد شفیرگی از ۱۱ تا ۴۵ روز متغیر است

حشره بالغ

سوسک حنایی خرما بالغ ، بزرگ و به رنگ قرمز زنگ زده (۴۰ � ۱۰ میلی متر طول) با پوزه بلند و منحنی مشخص هستند که حدود یک سوم طول کل حشره را شامل می شود. در سمت پشتی قفسه سینه این آفت، لکه های تیره ای وجود دارد. در نرها، نیمه پشتی قدامی پوزه دارای موها (موهای) کوتاه قهوه‌ای است. در مقابل، پوزه سوسک ماده فاقد هر گونه مو است و نسبتاً باریک تر، منحنی تر و بلندتر از پوزه جنس نر است.

سوسک سرخرطومی حنایی بالغ دارای بال های توسعه یافته بوده و قادر به انجام پروازهای طولانی (Lepesme, 1947) و طی کردن مسافت های طولانی حدود ۵۰۰ تا ۸۰۰ متر هستند

تجزیه و تحلیل توانایی پرواز این سوسک که به کمک کامپیوتر بررسی شد، نشان داد که ۵۴٪ سرخرطومی بالغ پروازکننده های مسافت کوتاه (با پوشش کمتر از ۱۰۰ متر) هستند. حدود %۳۶ مسافت متوسط (۱۰۰-۵۰۰۰ متر) پرواز می کنند. ۱۰٪ نیز توانایی پرواز با مسافت طولانی (بیش از ۵۰۰۰ متر) دارند. (�valos et al., 2014). سوسک های تازه به بلوغ رسیده می توانند در همان بافت نخل خرما تا زمانی که مریستم آن به طور کامل مصرف شود، بمانند. این امر موجب از بین رفتن کامل و مرگ نخل خرما می شود.