عقرب موجودی است که همه ما کمابیش از آن ها وحشت داریم. شکل ظاهری و نیش دردناک و کشنده، ان را در زمره موجودات هراس انگیز و خطرناک قرار داده است.
تعداد ۲۵ گونه از ۱۵۰۰ گونه عقرب شناخته شده در جهان، دارای سمی هستند که به اندازه کشتن یک انسان بالغ قدرت دارند
بررسی مهم ترین ویژگی های ظاهری عقرب
عقربها جاندارانی شکارچی، از شاخه بندپایان و رده عنکبوتیان هستند. برای بررسی مشخصات ظاهری آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
هشت عدد پا
مانند سایر عنکبوتیان، عقربها نیز ۸ عدد پا دارند.
پدیپالپ یا انبرک
پدیپالپ یا انبرک ها، دو عضو مهم دیگر در بدن عقربها می باشند. آن ها با استفاده از انبرک ها، طعمه را می گیرند و در حین خطر، از خود دفاع می کنند.
دم عقرب
اندامی که عقربها را تا این حد مهم و خطرناک کرده است، نیشی است که در انتهای دم آنها جای گرفته است.
خبر خوش این است که این نیش در تمام گونه ها کشنده نیست، هرچند که می تواند بسیار دردناک باشد.
بررسی سایر ویژگی های ظاهری در عقرب
اندازه بدن در عقربها
طول بدن عقربها در گونه های مختلف، بین یک تا ۲۴ سانتیمتر متغیر است، با این وجود بیشتر گونه ها، اندازه ای در حدود ۵ تا ۸ سانتیمتر دارند.
اندازه بدن جنس نر و ماده یک گونه نیز متفاوت می باشد. عقربهای نر، بدن هایی بلندتر و باریک تر از بدن عقرب ماده دارند.
رنگ در عقربها
به جز طول بدن، رنگ آن ها نیز از ویژگی هایی است که در گونه های مختلف عقرب متفاوت می باشد، این موجودات خطرناک میتوانند در رنگهای متفاوتی دیده شوند.
در پوسته سخت عقربها، موادی با خواص فلوئورسنت وجود دارد، در نتیجه اگر آن ها شب هنگام، تحت تابش فرابنفش قرار بگیرند، به رنگ سبز درخشان دیده می شوند.
تولید مثل و چرخه زندگی عقرب ها
جفتگیری عقرب ها
تولید مثل عقربها به صورت فصلی و عمدتاً در ماه های گرم سال اتفاق می افتد. فرومون های جنسی ماده، که در فصل جفتگیری ترشح می شود، عقربهای نر را جذب می کند.
یک عقرب حتی از فواصل بسیار زیاد نیز، می تواند با ردگیری فرومون های جنسی، جفت خود را بیابد. سپس برای رسیدن به جنس ماده و جفت گیری، این مسیرهای طولانی را طی می کند.
جنس نر پس از رسیدن به جنس ماده، حرکات خاصی انجام می دهد تا توجه عقرب ماده را جلب کند. سپس جفت گیری انجام داده و قبل از اینکه توسط عقرب ماده خورده شود، از آنجا دور می شود.
گاهی در فصل تولید مثل، ماده ها برای افزایش ذخایر اسپرمی خود، با چندین نر جفت گیری می کنند.
زنده زایی در عقربها
بر خلاف حشرات که تخمگذار هستند، عقربها از طریق زنده زایی تولید مثل می کنند، گونه های مختلف این موجود، در هر نوبت تولید مثل می توانند بین ۳ تا ۱۰۰ بچه به دنیا بیاورند
مراقبت از نوزادان
این موجودات جزو محدود بندپایانی هستند که از نوزادان خود تا زمان به بلوغ رسیدن آن ها، نگهداری می کنند. به این منظور عقربهای ماده، نوزادانش را تا زمان رسیدن به بلوغ، بر پشت خود حمل می کند.
این کار چندان فداکارانه نیست، زیرا ممکن است عقربهای ماده برای رفع گرسنگی، مجبور به تغذیه از فرزندان خود شوند.
در طول فرآیند رشد، عقربهای سوار بر پشت مادر، چندین بار پوست اندازی می کنند و در نهایت با تکمیل چرخه رشد، اسکلت سفت و سختی در عقربهای بالغ تشکیل می شود.
عقربها کجا زندگی می کنند؟
به جز قطب جنوب، عقربها در تمام نقاط دنیا حضور دارند. در این میان، بیشترین جمعیت عقربها در نواحی گرمسیری و معتدل کره زمین دیده می شود.
عقربها در طول روز، خود را زیر صخره ها و شکاف های موجود در زمین پنهان می کنند. آن ها معمولاً روز را در استراحت میگذرانند و شب ها برای شکار از لانه خود خارج می شوند.
این موجودات ترسناک در خانه ها نیز همین رفتار را از خود نشان می دهند، یعنی عقربی که وارد خانه شده، به دنبال شکاف، حفره و منافذی میگردد تا روزها در آن پنهان شود.
با فرا رسیدن شب، عقرب برای شکار عنکبوت ها و سایر حشرات موجود در خانه، پناهگاهش را ترک می کند.
تغذیه عقربها
عقربها موجوداتی شکارچی هستند که از حشرات و یا حتی حیوانات بزرگتری مانند موش و مارمولک، تغذیه می کنند. آن ها در ابتدا با استفاده از زهر خود، شکار را بی حس و فلج کرده و سپس آن را می خورند.
در مواردی که اندازه طعمه کوچک است، آن ها می توانند بدون تزریق زهر نیز آن را شکار کنند
نکته قابل توجه در مورد تغذیه عقربها این است که آن ها نسبت به گرسنگی بسیار مقاوم هستند، این موجودات می توانند ماهها بدون خوردن غذا زنده بمانند.
این نکته به خصوص در رابطه با عقربهایی که به خانه ها راه یافته اند اهمیت می یابد، چرا که از بین بردن منابع غذایی عقربها در خانه، به تنهایی نمی تواند آن ها را از پای درآورد.
همانطور که گفته شد؛ عقرب در نتیجه گرسنگی نمی میرد و فقط در گوشه ای پنهان می شود.
خطرناک ترین گونه عقرب در ایران
گادیم یا گاردیوم، خطرناک ترین گونه عقرب در ایران است.
این گونه بیشتر در مناطق جنوبی کشور و به ویژه در استان خوزستان یافت می شود. در صورتی که گادیم شما را نیش بزند، احتمال زنده ماندن شما به کمتر از ۱۰ درصد می رسد.
این موجود خطرناک، با نام علمی Hemiscorpius lepturus، عامل بیشترین مرگ های ناشی از عقرب گزیدگی در ایران می باشد.
به همین دلیل گادیم را در لیست خطرناکترین عقربهای جهان قرار داده اند.
ورود عقرب های گادیم به خانه می توان باعث مرگ ساکنین آن شود، به همین دلیل همواره باید از روش های پیشگیری از ورود عقرب ها به خانه استفاده کرد.
اثرات زهر عقرب گادیوم بر بدن انسان
مهمترین دلیل مرگبار بودن نیش گادیم، نوع زهر آن است.
زهر گادیم بر خلاف زهر سایر گونه های این موجود، در بدن قربانی ایجاد درد نمی کند، در نتیجه فرد قربانی حتی متوجه نمی شود که توسط عقربی گزیده شده است تا به سراغ درمان آن برود.
این مسئله منجر به برخی تغییرات در بدن فرد می شود. این نوسانات عبارتند از:
- پخش تدریجی زهر در خون
- از کار افتادن ارگان ها
- نهایتاً مرگ قربانی
زهر عقربها
مهمترین عامل ترس از این موجودات ترسناک، نیش دردناک آن است و اینکه نیش عقرب می تواند حاوی زهری کشنده باشد.
گاهی زهر عقرب که تا این حد کشنده است، می تواند به راهی برای نجات جان انسان ها تبدیل شود.
امروزه در ترکیب بسیاری از داروها، از زهر عقرب استفاده می شود. این موضوع، این ماده را به یکی از گرانبهاترین مواد موجود در کره زمین تبدیل کرده است.
باورهای غلط درباره نیش عقربها
درمورد ارتباط بین رنگ، اندازه و مکان زندگی عقرب، با میزان کشنده بودن زهر آن، باورهای عجیب و زیادی وجود دارد.
رنگ عقربها
به عنوان مثال بر اساس یک باور عمومی، عقربهای سیاه از عقربهای زرد، کشنده تر هستند.
اندازه عقرب ها
همچنین طبق یک باور دیگر، زهر عقربهای بزرگ از زهر عقربهای کوچک، خطرناکتر است.
_n4r3.jpeg)
مکان زندگی عقرب ها
برخی ها بر این باور هستند که عقربهای مناطق گرمسیری، با آب و هوای خشک، خطرناک تر از عقربهای مناطق معتدل و سردسیری هستند.
تمام این باورها بی اساس بوده و هیچ کدام مبنای علمی ندارند.
بر اساس نتایج تحقیقات علمی، کشنده بودن زهر، تنها به ترکیبات زهر بستگی دارد، همچنین ترکیبات زهر عاملی تأثیرگذار بر شکل ظاهری یا رنگ عقربها نیست.
ترکیبات زهر در عقربها
زهر عقربها حاوی پلی پپتیدها و سموم بسیار پیچیده است.
سموم موجود در زهر عقربها به سه دسته تقسیم می شوند.
- نوروتوکسین
- هموتوکسین
- کاردیوتوکسین
بسته به درصد هر یک از سموم موجود در ترکیب زهر، اثر آن بر شکار یا انسان، متفاوت خواهد بود.
نوروتوکسین موجود در زهر عقربها، روی سیستم عصبی تأثیرگذار بوده و منجر به فلج یا مرگ قربانی می شود.
هموتوکسین ها باعث ایجاد اثرات موضعی خفیف می شوند. از قبیل :
- تورم
- درد
- تغییر رنگ در محل نیش زدگی
هشدار!
برخی گونه های عقرب زهرهای بسیار مهلکی دارند.
بنابراین از تماس با آن ها بدون محافظت از خود، اجتناب کنید. در صورتی که دچار گزیدگی شدید، حتماً بی معطلی به پزشک مراجعه نمایید.
انواع گونه های عقرب
خطرناکترین گونه به نام عقرب قرمز هندی یا Hottentotta Tamulus
کوچکترین گونه جهان با نام علمی Microtityus fundorai که فقط یک سانتیمتر طول دارد
بزرگترین گونه های جهان با نام علمی Hadogenes troglodytes وPandinus imperator
